Công tác phòng, chống dịch bệnh Covid-19 đang bước vào giai đoạn cấp bách, được sự đồng thuận, tích cực hưởng ứng của các tầng lớp nhân dân. Ở vùng sâu vùng xa, đời sống còn nhiều khó khăn, đồng bào các dân tộc thiểu số trong tỉnh cũng có những cách làm thiết thực, hiệu quả, lan tỏa cộng đồng.
Cổng “kiêng” làng Tu Bung
Hơn nửa tháng nay, trên đầu dốc vào làng Tu Bung, có một chiếc cổng tre “đặc biệt” đã được dựng lên. Chiếc cổng đơn sơ bằng cây le, lồ ô với một vòm cong cao vun, vững chãi. Đáng chú ý, hai trụ cổng là hai khung rào hình chữ nhật, bên trong cắm hai hình nộm biểu trưng cho sự kiêng kỵ.
Thôn trưởng Y Nheng cho hay: Ngày xưa, mỗi khi chẳng may có người ốm đau, bệnh tật; rủi ro, xui xẻo vì dịch bệnh hay hỏa hoạn...dân làng lập cổng “kiêng” để “xua đuổi tà ma”, ngăn chặn những điều không may, không hay vào làng. Đã lâu, biểu tượng “kiêng” làng này vắng bóng; bởi cuộc sống, sinh hoạt bình an, mọi người chăm lo sản xuất, giữ gìn trật tự an toàn địa bàn, xây dựng cuộc sống mới. Âu cũng là điều may mắn, vui mừng. Tuy vậy, trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do SARS-CoV-2 gây ra, thôn trưởng Y Nheng “sáng ý” dựng lại “cổng kiêng”. Bà con nhiệt tình hưởng ứng, như một cách thể hiện quyết tâm phòng, chống dịch; như cả lời nhắc nhở mọi người chủ động, tích cực hơn.
“Việc làm có ý nghĩa mà, nhà nào cũng hăng hái. Chỉ trong một buổi sáng thôi, hơn 100 người tham gia luôn, dựng xong cổng”- Anh A Hơn, Trưởng Ban công tác mặt trận thôn Tu Bung nói.
Thôn Tu Bung gồm 33 hộ, hơn 150 nhân khẩu, là một trong số 9 khu dân cư của xã Ngọc Lây đặc biệt khó khăn. Ngày trước, cổng “kiêng” được dựng lên là “mệnh lệnh”, cấm mọi người ra-vào làng, nhằm xua đuổi điều rủi, cái xấu. Nhìn vào cổng “kiêng” bây giờ, ngoài việc lên rẫy, ra ruộng để sản xuất hàng ngày, bà con trong làng tự giác không ra ngoài; người bên ngoài cũng “biết ý” không vào làng. Mọi người, mọi nhà nghiêm túc chấp hành Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ không tụ tập chuyện trò, uống rượu; chịu khó dọn dẹp nhà ở, giữ gìn vệ sinh xóm làng.Trẻ con ở nhà được thầy cô giao bài ôn tập, học hành, không chơi các trò chơi tập thể.
Theo ông Đặng Quốc Dũng-Chủ tịch UBND xã Ngọc Lây, không riêng thôn Tu Bung, hiện nay, 4 thôn gồm Kô Sia 2, Đăk Sia, Mô Da, Lộc Bông trong xã cũng đã dựng cổng “kiêng” phòng chống dịch bệnh.Ngoài công việc cần thiết và đi rẫy đi ruộng, bà con đều “ai ở nhà nấy”.Thông qua Hội Chữ thập đỏ xã, Hội Liên hiệp Phụ nữ xã, nguồn khẩu trang ủng hộ cũng được cấp phát đến tận tay bà con, giúp mọi người hình thành thói quen tự giác đeo khẩu trang khi có việc ra ngoài địa bàn thôn.
Từ xa xưa, cuộc sống thiếu thốn, khó khăn, đồng bào các dân tộc thiểu số Bắc Tây Nguyên tự hình thành những tập tục riêng, như là cách chủ động chống lại thế lực xấu xa, phi nghĩa. Trong bối cảnh phòng chống dịch bệnh hiện nay, sự trở lại của tục “ kiêng” làng không phải dị đoan, mê tín, mà là sự khẳng định quyết tâm chung tay chống dịch.
Già A JRing Đeng, ở thôn Kon BRắp Du, xã Tân Lập, huyện Kon Rẫy kể rằng, ngày xưa, người Ba Na (nhánh Jơlâng) cũng có tục “kiêng làng”. Khi không may xảy ra dịch bệnh, hỏa hoạn, dân làng “đóng cổng”, “không ra, không vào” ba ngày ba đêm liên tiếp. Nay cuộc sống đã có nhiều đổi thay, dù phải phòng dịch Covid-19 nhưng bà con vẫn đi làm, vẫn có công việc cần liên hệ, nên già làng chỉ quyết định “cấm làng” trong một đêm ngay sau khi được lệnh cách ly xã hội theo Chỉ thị số 16 của Thủ tướng Chính phủ và Công điện số 06 của Chủ tịch UBND tỉnh. Một đêm, các gia đình không đi đâu, cũng không tiếp đón bất kỳ ai vào làng, cùng nhắc nhở nhau nghiêm túc chấp hành các quy định phòng chống dịch bệnh.
Ở thôn Đăk Wơk, xã Hơ Moong, huyện Sa Thầy, những năm gần đây, lễ cầu an (Puh hơ drih) của người Rơ Ngao (Ba Na) đã được tái hiện. Puh hơ drih, theo quan niệm cũ, để xua đuổi tà ma, kẻ thù, các thế lực đen tối; theo nhận thức ngày nay là phòng tránh rủi ro, xui xẻo; cầu mọi điều may mắn, tốt lành cho dân làng. Trong lễ cầu an, luôn có một hình nộm to lớn, uy nghi bằng cây gỗ, tranh tre được dựng lên; tượng trưng cho sức mạnh siêu nhiên khiến thế lực đen tối, xui xẻo, rủi ro phải khiếp sợ.
Những ngày tập trung cao độ cùng đồng bào trong tỉnh và cả nước phòng, chống Covid-19, ở khu dân cư này, công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và ý thức tự giác thực hiện các quy định phòng, chống dịch bệnh của bà con luôn được chú trọng. “Chung tay phòng trừ, đẩy lùi dịch bệnh, dân làng mới mong sẽ được chung vui lễ hội dân gian trong mùa lúa mới, rẫy mới sắp tới.”- Nghệ nhân ưu tú A Thút ở làng Đăk Wơk bày tỏ.